Camille Delaere

CAMILLE DELAERE onderhield tijdens de Eerste Wereldoorlog nauwe contacten met kunstsmid GUSTAAF DELAYE, die na het vertrek van de bewoners uit het H.Hartinstituut was achtergebleven als opzichter. In januari 1915 kwamen DELAERE, DELHAYE en WINTHROP YOUNG van de Friends Ambulance Unit bijeen voor een gesprek over het instituut dat men wilde inrichten als hospitaal voor tyfus patiënten. Door dit gesprek met YOUNG kwam priester DELAERE in contact met de hulporganisatie Aide Civile Belge die haar hoofdzetel had in het Elisabeth Hospitaal in Poperinge.

1915

Brief van EDITH WHARTON – 3 mei 1915

Monsieur, Il y a trois semaines environ que je signalais à vos lecteurs une lettre particulière ; dont j’avais eu connaissance et qui décrivait la détresse des orphelins et enfants abandonnés errant alors dans les rues d’Ypres. Ma lettre ayant été reproduite par la presse française, non seulement de Paris, mais des départements, les vêtements et les provisions ont afflué avec le numéraire. Il en est venu de bien au-delà des frontières, d’Angleterre, d’Italie, comme de différentes villes algériennes; des collectes ont eu lieu dans des groupes scolaires et jusqu’aux tout petits qui ont vidé leur tirelire pour grossir le total. Deux fourgons bondés de vivres et de vêtements ont été confiés à l’Appui belge pour être expédiés en Flandre, et le contenu, autre une somme de 520 francs pour achats indispensables, a été remis entre les mains de la comtesse van den Steen de Jehay, de l’hôpital Elisabeth de Poperinghe, qui s’occupe des enfants des Flandres. Comme nous restait une somme considérable, nous avons offert au curé d’Ypres de pourvoir à la dépense d’un refuge près de Paris pour soixante ophelins, dont il avait assumé la protection spéciale, et qu’il était soucieux d’éloigner de la région dangereuse. Notre offre agréée, nous obtînmes de M. le curé-doyen de Sèvres, l’abbé Lejeune, l’autorisation de les installer à nos frais, dans la localité, à l’école Brazillier, placée sous sa direction; mais à peine l’arrangement fixé, nous apprenions qu’il avait été pris d’autres dispositions pour la totalité des orphelins d’Ypres. En attendant, il demeure encore dans la zone ravagée de sept à huit cents orphelins ou enfants à l’abandon affreusement dénués de soins; on les évacue en hâte vers Paris, et la semaine dernière est arrivée une bande de quatre-vingt-dix orphelines brusquement renvoyées d’un couvent, leur abri, qui venait d’être réquisitionné comme hôpital militaire. Le gouvernement belge nous a adressé un appel en leur faveur (plusieurs sont des bébés) et vu l’urgence nous avons décidé de leur consacrer tous nos fonds restant en caisse. Les quatre-vingt-dix orphelines, avec les religieuses qui les ont amenées, sont déjà à Sèvres, à l’école Brazillier, mais leur arrivée fut trop improvisée pour que leur installation soit complète encore. Dans peu de jours tout sera ordonné et nous espérons que quelques-uns de ceux qui ont coopéré à cette bonne œuvre iront à Sèvres vérifier le résultat de leur générosité. M. l’abbé Lejeune, qui a grandement facilité l’établissement de la petite colonie, a ouvert aux aînées l’accès dés cours de son école et nous a secondés de toutes les manières.

Les dons apportés chez moi, 53, rue de Varenne, et chez Mme van der Vecken de Bormans, 11 bis, rue de Milan, s’élèvent, au nombre de 432 envois en nature (vivres et habillement) et au chiffre 13.060 francs en espèces. La presse n’a pu publier une liste aussi longue, mais chaque donateur dont on a su l’adresse a dû recevoir un accusé de réception avec des remerciements. Actuellement, nous sommes assez riches pour poursuivre la besogne, mais si nos ressources ne suffisaient pas jusqu’au bout nous sommes assurés qu’en cas de nécessité ceux qui nous ont aidés avec tant d’empressement ne nous refuseraient pas la continuation de leur concours.”

JOURNAL “Le XXe Siècle”, quotidien belge paru au Havre le vendredi 6 août 1915

“Défiant les obus, un prêtre et une dame pénètrent chaque jour dans Ypres. Le prêtre c’est l’abbé DELAERE, curé de Saint-Pierre ; la dame, c’est la comtesse van den STEEN de JEHAY, la délicieuse écrivain de “Profils de gosses” ; l’abbé DELAERE, au plus total mépris du danger, fut jusqu’au bout près de ses ouailles la voix qui réconforte et le geste qui soutient. La comtesse van den STEEN eut, elle, la rare joie de vivre sa littérature ; sa tendresse pour les “gosses” a été comblée, puisqu’il lui fut donné sous le bombardement, d’emporter les petites épaves d’Ypres et de les réunir, à Wisques, dans un asile où son inlassable dévouement a pour complice la plus délicieuse nature.

Après avoir sauvé les êtres, le bon abbé et la bonne dame s’attachent à retrouver les choses que les habitants d’Ypres, dans la panique, on abandonnées sous les décombres ou cachées dans les caves ; ils ont déjà ainsi fait un surprenant butin qui ranima bien des courages et vint en aide à bien des dénuements… Ces jours derniers pourtant une grave divergence s’éleva entre ces deux aventureux explorateurs de ruines : le curé avait réquisitionné la comtesse pour une expédition nouvelle dont il lui avait laissé ignorer le but ; arrivés à Ypres, tandis que les obus esquissaient au-dessus d’eux leur sinistre trajectoire, la comtesse demanda à son compagnon : “Eh ! Bien, monsieur le curé : où allons-nous ?” Le curé, un peu embarrassé, répondit qu’il s’agissait de chercher les pots de beurre qu’une ménagère avait enfouis chez elle. Cette fois, la comtesse éclata : “Des pots de beurre ! Mais votre vie, monsieur le curé, et la mienne valent tout de même plus qu’un pot de beurre !” Le curé eut un désarmant sourire : “Dieu nous protègera”, murmura-t-il… Et une heure plus tard les pots de beurre de la pauvresse étaient véhiculés sur la route de Poperinghe sous la garde de M. l’abbé DELAERE, curé de Saint-Pierre, et de la comtesse van den STEEN de JEHAY…

Aimable trait, petite fleur éclose sur le désastre et qui fleurit de grâce exquise et d’adorable simplicité, un héroïsme où rivalisent le stoïcisme et la charité, et que le roi Albert a souligné en épinglant sur deux poitrine de braves la croix de son Ordre”.

urn-3-RADCamille Delaere

1916

CARITA SPENCER

Miss CARITA SPENCER verbleef drie maanden in Frankrijk in opdracht van verschillende Amerikaanse commissies waaronder de hulporganisatie Food for France Fund waarvan ze voorzitter was en The National Surgical Dressing Committee waarvan ze ondervoorzitter was. Voor deze organisaties bracht ze een bezoek aan het Elisabeth Hospitaal in Poperinge en de schoolkolonies van Wisques en Wizernes.
In mei 1916 kwam zij aan op het kasteel d’Hondt in Poperinge waar de oorlog haar onderdompelde in het dagelijkse leven van een hospitaal dicht bij het front en kennis maakte met de hulporganisatie, de meisjes van de kantschool bezoekt, kantwerk aankocht en gesprekken voerde met soldaten en verplegend personeel.

Tijdens haar verblijf brengt ze samen met CAMILLE DELAERE een bezoek aan de schoolkolonies in Wisques en Wizernes.

… De volgende ochtend vertrokken we voor lange rit over enkele Franse heuvels om een kleine Belgische schoolkolonie te bezoeken.
Voor de eerste maal was er geen legervoertuig beschikbaar om mijn reis verder te zetten en besloot ik ongewapend en zonder papieren de grens over te steken. In de ambulance zat ik achteraan op een houten bank naast de priester van de Sint-Pietersparochie uit Ieper, vooraan zat een verpleegster van het Rode Kruis naast de bestuurder.
Langs een stoffige weg vlogen we door het landschap want we hadden een lange rit met enkele haltes voor de boeg. Iedereen was vertrouwd met het prachtige glooiende landschap in dit deel van Frankrijk. De akkers, de nette kleine dorpjes en wegen tussen geordende rijen bomen.
We kwamen voorbij Cassel, een mooi klein dorpje op een heuveltop vanwaar we een mooi uitzicht hadden op de vallei waarin het front met haar loopgraven lag.
Hier stopte we bij een officier om een bericht achter te laten over de voorbije gasaanvallen.
Langs de andere kant van het dorp daalden we rustig de lange heuvel af en genoten van de schoonheid van dit prachtige panorama. DELAERE vertelde me hoe hij en de gravin zich dagelijks hadden moeten inzetten om voldoende geld in te zamelen voor de kledij en de zorg van een groep weeskinderen.

Onze eerste halte en een ontmoeting met de jongens was voor mij een unieke ervaring.
De priester had voordien aangekondigd dat we ons aan een warme ontvangst mochten verwachten op de lunch met de priester in de schoolkolonie te Wizernes.
Hij maande me aan om aan aalmoezenier DILGER te vragen voor ons te zingen. We zouden hem hiermee een plezier doen en ons amuseren. En hij had gelijk.

Na het afschudden van enkele lagen stof gingen we de langs de binnenplaats van een oud bakstenen huis binnen om te genieten van een maaltijd. Het onthaal was eenvoudig en hartelijk. Wij wasten onze handen in een oude tinnen kom en gebruikten de grofste handdoek die ik ooit heb gezien…, ik weet zeker dat die nooit zal slijten.

We namen plaats aan een tafel om te genieten van een maaltijd met voldoende eten voor wel twintig in plaats van zes personen. Het was niet verwonderlijk dat de aalmoezenier bijna even breed als groot was wanneer hij altijd evenveel genoot van elke maaltijd.
Hij gaf opdracht om wijn uit de kelder te halen. De laatste kostbare fles die hij had meegebracht uit de buurt van Ieper. Vervolgens, na veel overredingskracht, zette hij zich recht aan het uiteinde van de tafel en begon met een lieve, zachte, oude gebarsten stem te zingen en te vertellen.
Na de lunch wandelden we naar de slaapzalen van de jongens. De kinderen hielden van de vrolijke oude aalmoezenier en waren blij bij het terugzien van priester DELAERE.
Ze stopten met spelen en kwamen uit alle hoeken van de binnenplaats tot bij de twee mannen aangelopen. Waar hij het had verstopt, ik weet het niet, maar de priester haalde koekjes met een laagje chocolade tevoorschijn om onder de kinderen te verdelen.

De Belgische boerenjongens zongen prachtig de eenvoudige liedjes die zij hadden aangeleerd. Zelfs de kleinsten zongen mee. We gingen verder via de slaapzalen met lange rijen kinderbedjes waar de zusters aan het voeteinde propere kledij hadden klaargelegd. Morgen was het zondag en moesten ze allemaal netjes aangekleed worden. In de waszaal stonden op verschillende hoogtes houten bankjes met telkens een tinnen kom en een handdoek. Ongeveer een voor drie jongens. Het deed me huiveren wanneer ik dacht hoe koud die plaats moest zijn tijdens de lange vochtige winters.

Uiteindelijk kwamen we bij het klaslokaal waar de oudere jongens zowel in het Vlaamse als het Franse studeerden.

Na de middag vielen de kleinsten het klaslokaal binnen en staarden met hun grote ogen vol verwondering naar die vreemde dame.
Enigszins beschaamd en rustig gleed ik langs de kleintjes voorbij die zo dicht mogelijk bij elkaar aanschuivden.
Na een teken van de leraar plaatsten ze allemaal hun armen op de lange tafel voor hen en zetten ze zich rechtop.

Daarna bezocht ik de kapel waarop de priesters zo fier waren. Een klein gezellig gebouwtje met achteraan het Mariabeeld in een nis.

We waren niet gehaast om te vertrekken, maar er wachtte ons nog een lange autorit voor we de schoolkolonie voor meisjes in Wisques zouden bereiken. We namen afscheid van de aalmoezenier en zijn kinderen en hoopten hen ooit terug te zien.

Deze verplaatsing was spannend door de aanwezigheid van vliegtuigen die dicht bij de grond scheerden om daarna zo hoog te klimmen dat ze uit ons zicht waren verdwenen. Het waren waarschijnlijk voorbereidingen om binnenkort de Duitse linies te onderzoeken.

Aangekomen in Wisques, werden we in het prachtige oude kasteel, nu een tijdelijk weeshuis, verwelkomd door nonnen. De koningin had kortgeleden een bezoek gebracht waardoor het gebouw nog versierd was met gekleurde papieren en slingers. De ouderloze kleine meisjes hadden een mooie en prachtige dag beleefd.

De koffie die men serveerde, werd opgewarmd in een schitterende ketel die in de open haard was opgehangen. Alles was vlekkeloos mooi! De kinderen werden blijkbaar goed verzorgd.
De slaapzalen voor meisjes waren netjes, hier en daar was er een versiering met een gekleurd stukje textiel, een afbeelding of een beetje lint. Er was alleen het strikt nodige.
De meisjes die allemaal in het zwart waren gekleed werden, naast hun gebruikelijke studies, ook onderwezen in huishoudkunde en naaien.
Enkele klassen werden bijeengeroepen om Vlaamse en Franse liedjes te zingen. Tot slot zongen ze voor mij het Amerikaanse “God Save the King” in een “vreemde” Engels taal.

Ik verwijderde mij uit het gezelschap en liep naar de tuin waar ik baby’s aantrof waarvan de meesten van hen net groot genoeg waren om te lopen. Ze speelde in het zand en zaten te graven. Vijfentwintig of meer speelden onder toezicht van oudere meisjes en een verpleegster.
Ik zette mij op een oude boomstronk en probeerde de aandacht te trekken van een van de kleine jongetjes.
Hij keek mij met zijn grote blauwe ogen verlegen aan tot hij plotseling naar de andere kant van de zandbank kroop en iedereen hem volgde. Hij was zeker een toekomstige leider.

Priester DELAERE nam mij mee naar de loopgraven met prikkeldraad op de heuveltop. Zelfs op grote afstand van het front waren ze voorbereid.

Het was een lange rit terug, en ik weet zeker dat de ambulance geen vering had! Hoe overleeft een gewonde soldaat in shock op een brancard, want ik voelde de pijn van kop tot teen?

We kwamen terug aan in het Elisabeth ziekenhuis: te laat voor het diner met de anderen en moe genoeg om rechtstreeks naar bed te gaan. Gravin van den STEEN drong aan om nog een tijdje op te blijven om het “vuurwerk” te zien. Dus klommen we in de toren, van waaruit we een uitgebreid uitzicht hadden over het niet ver afgelegen front.”

“Het had veel weg van ‘the Fourth of July’ vanop Coney Island!”

Carita Spenser.jpgCarita Spencer op bezoek in het Elisabeth hospitaal

1918

Eind september 1918 – wanneer in Wisques 125 meisjes, en in Joué 70 jongens verbleven zou er hulp uit onverwachte hoek komen. Het stadsbestuur van het Spaanse Malaga had in de zitting van 20 september 1918 besloten om een Belgische schoolkolonie voor weeskinderen te adopteren en de Belgische overheid had hiervoor de schoolkolonie van Wisques aangeduid.

Op 11 april 1919 schreef DELAERE een brief naar de minister waarin hij zijn ontgoocheling uitdrukte over het project “Malaga” dat niet werd uitgevoerd. In dezelfde brief vermelde hij de aankoop van een gebouw – een voormalig Engels weeshuis – aan de Sint-Jorisstraat 37 in Brugge waar 50 weeskinderen terecht konden, en de huur van een voormalige abdij nabij de Sint-Andreas kerk in Brugge voor een 100-tal meisjes. DELAERE was bereid om weeskinderen, een tiental jongens en een twintigtal meisjes, die nog in de schoolkolonies van de Belgische overheid verbleven op te vangen wanneer plaatsen vrij kwamen. Het stopzetten van de schoolkolonies in Wisques en Joué-les-Tours was voorzien vanaf augustus. Op dat ogenblik was DELAERE al door de bisschop benoemd als deken van Ieper.

DEALERE had ook de ambitie om samen met de zusters Lamotten uit Ieper die in St.-Aubin, Préaux en St.-Jacques-sur-Darnétal verbleven, een schoolkolonie voor meisjes, die na de oorlog nog niet onmiddellijk naar hun ouders terug konden, op te starten in Ieper. Op een terrein waarover hij kon beschikken, zou ook een schoolkolonie voor jongens worden gestart met leerkrachten die nog in de schoolkolonie van Orly verbleven.

Hij beëindigd zijn brief aan minister BERRYER met: ” wat is uw oordeel, wat zegt uw goed hart? Ziet u mogelijkheden en indien ja, kan u – de man van zoveel genereuze initiatieven – zorgen voor steun? Men vertelde mij ook dat in La Chartreuze heel wat voedingswaren aanwezig zijn waarvan de geldigheidsdatum bijna verstreken is. Deze stock zou voor ons welkom zijn in België…, vooral in Ieper. Kun je mij in afwachting niet de toestemming geven om hiermee onze weeshuizen te bevoorraden? Ik heb ondertussen de toelage voor januari en februari ontvangen. Kan ik eenzelfde toelage aanvragen aan het Belgium Relief Fund voor de maanden maart en april?”